VỀ HAI BÀI THƠ CỦA A. PUSHKIN

1.Bài Цветок – Cánh Hoa Khô
Bài Цветок  sáng tác năm 1828, là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của Thi Hào Nga A. Pushkin. Ở Việt Nam, có nhiều bản dịch đã được dịch trực tiếp từ bản tiếng Nga, hay qua bản tiếng Anh, Pháp. Tuy nhiên việc tìm kiếm những bài dịch tốt hơn vẫn đang được tiếp tục, bởi người ta cho rằng các bản dịch đó vẫn còn nhiều khiếm khuyết.

Цветок

Цветок засохший, безуханный, Забытый в книге вижу я; И вот уже мечтою странной Душа наполнилась моя: Где цвёл? когда? какой весною? И долго ль цвёл? И сорван кем, Чужой, знакомой ли рукою? И положен сюда зачем? На память нежного ль свиданья, Или разлуки роковой, Иль одинокого гулянья В тиши полей, в тени лесной? И жив ли тот, и та жива ли? И нынче где их уголок? Или уже они увяли, Как сей неведомый цветок?

 
Bản dịch Tiếng Anh của  Yevgeny Bonver ( 2003 )  :
THE FLOWER

The flower, very dry and scentless,

I see in the forgotten book;

And now, with the strangest fancies,

Is filled my soul’s every nook.

Where and in which spring was it grown?

And how long? By whom was cut?

By a hand known or unknown?

And why was put this page behind?

To the recall of the love-talking,

Or separation forced by fate,

Or quiet and alone walking

In the fields’ silence and woods’ shade?

Is he alive? And his sweet lady?

And where is now their little nook?

Or maybe they had both faded,

Like this strange flower in this book?

Bản dịch thơ của Nguyễn Minh Đức

BÔNG HOA NHỎ

Tôi bỗng thấy một bông hoa khô úa

Quên trong trang sách đã bay hương

Từ đó lòng tôi chan chứa

Tràn ngập niềm mơ ước lạ thường

Hoa nở nơi nao ? Xuân nào vậy ?

Nở có lâu không ? Ai hái đi?

Một bàn tay lạ hay quen đấy?

Hoa đặt vào đây có chuyện gì ?

Hoa kỷ niệm ngày vui sum họp

Hay một chiều bất hạnh cuộc chia ly ?

Hay buổi dạo chơi lang thang cô độc?

Dưới bóng rừng cây, đồng nội im lì ?

Chắc chàng còn sống ? Nàng sống chứ ?

Không biết bây giờ họ nơi nao?

Hay cả người cùng tàn rũ ?

Như bông hoa bí ẩn ngày nào?

BÌNH : Trong số các bản dịch đang lưu hành của các dịch giả nổi tiếng như Hoàng Trung Thông, Thái Bá Tân, Nguyễn Minh Đức … thì bản dịch của Nguyễn Minh Đức được nhiều người đánh giá cao.Tuy nhiên bản dịch của Nguyễn Minh Đức nhiều chỗ còn thiếu sự uyển chuyển nhẹ nhàng cần thiết. Thí dụ cách đặt những câu hỏi gần như là cộc lốc.Hoặc là dùng từ gượng ép. Thí dụ : Đứng trước một cánh hoa khô tàn úa, người ta chỉ có thể có cảm xúc, chứ không thể là mơ ước như trong câu tràn ngập niềm mơ ước lạ thường được được  ! Và trong nguyên tác cũng không có ý này. Còn câu : Dưới bóng rừng cây, đồng nội im lì ? Im lì ? Trong tiếng Việt không có từ im lì ! Có lẽ vì dịch giả muốn gò vào để lấy vần với chữ chia ly ở câu trên chăng ?

Xin giới thiệu sau đây một bản dịch của tôi :  

CÁNH HOA KHÔ

Trong cuốn sách bỏ quên tôi thấy Một cánh hoa khô hương sắc phai rồi Một cánh hoa khô biết mấy ngậm ngùi Những cảm xúc vẩn vơ những nghĩ suy kỳ lạ … Này hoa ơi Mùa Xuân nào và nơi đâu hoa nở ? Một đời hoa rực rỡ bao lâu ? Lạ quen ai hái cánh hoa đầu? Trang sách cũ vì sao hoa ở đó ? Hoa ghi dấu mối duyên tình chớm nở? Buổi biệt ly duyên kiếp trái ngang? Hay một chiều cô độc bước lang thang   Giữa đồng vắng bóng ngàn cây lẫn khuất ?   Đôi lứa đó bây giờ còn mất ? Chân trời góc bể biết nơi đâu ? Có tàn phai trong một kiếp bể dâu Như cánh hoa khô trong lòng trang sách cũ ? HOÀNG ANH DŨNG chuyển ngữ  10/ 1998 2.  Bài thơ  Tên tôi có gợi lại gì cho em ?  Что в имени тебе моем? Bài thơ Что в имени тебе моем? là một kiệt tác của A. Pushkin và nền văn học Nga, bài thơ ra đời năm 1830. Tương truyền có một cô gái rất đẹp tới xin chữ ký của Pushkin, nhà thơ không cho chữ ký mà làm cả một bài thơ để tặng nàng. Đó chính là bài thơ này : Что в имени тебе моем? Александр Пушкин Что в имени тебе моем? Оно умрет, как шум печальный Волны, плеснувшей в берег дальний, Как звук ночной в лесу глухом. Оно на памятном листке Оставит мертвый след, подобный Узору надписи надгробной На непонятном языке. Что в нем? Забытое давно В волненьях новых и мятежных, Твоей душе не даст оно Воспоминаний чистых, нежных. Но в день печали, в тишине, Произнеси его тоскуя; Скажи: есть память обо мне, Есть в мире сердце, где живу я... Bản dịch ra tiếng Anh của M. Kneller : What's in my name?.. What's in my name? It's soulless, It shall expire, like the dismal roar Of waves that hit the distant shore, -- Like nighttime noises in the forest! Upon the memo sheet, in grief, Its imprint in the stillborn gloom, Much like the writing on the tomb, In foreign language it will leave. What's in it? All the lost and trite In new and wild insurrection, Within your soul it won't excite The pure and kind recollections. But silently, in time of anguish Pronounce it softly while grieving Say that my memory won't vanish That there's a heart in which I'm living... Sau đây là  bản dịch của nhà thơ Thúy Toàn, được đánh giá là hay nhất trong tất cả các bản dịch hiện có tại Việt Nam : Một chút tên tôi đối với nàng Một chút tên tôi đối với nàng Sẽ chìm như tiếng sóng buồn lan Âm thầm mòn mỏi bên bờ vắng, Như tiếng đêm thâu lạc giữa ngàn. Ngày nào đó trên lưu trang kỷ niệm Nó chỉ còn là dấu vết không hồn Giống như hình phác trên mộ chí Nét ngoằn ngoèo một thứ tiếng xa xăm. Tên cũ từ lâu bị lãng quên Chẳng còn gợi lại được cho em Tình xưa êm ái và trong trắng Trước mối tình ai mới dấy lên. Nhưng nếu gặp ngày buồn rầu đau đớn Em thầm thì hãy gọi tên lên Và hãy tin còn đây kỷ niệm Em vẫn còn sống giữa một trái tim. Xin giới thiệu sau đây một bản dịch của tôi : CÒN MỘT CHÚT GÌ … Còn một chút gì trong tên tôi để lòng em nhớ thuở xa xôi ? hay tên tôi như tiếng đêm trong rừng vắng ? như lẫn vào trong sóng biển khơi ? Dòng thư cũ chôn nỗi sầu vời vợi nửa chừng xuân còn mãi bâng khuâng như những dòng trên mộ chí ngàn năm vẫn còn mãi những ngôn từ đớn đau xa lạ Em nhớ tên tôi ? Hay nhạt phai tất cả ? niềm đam mê dẫm nát mộng mơ rồi  em quên tôi quên những xao động bồi hồi những hồi ức sáng tươi êm đềm ngày tháng cũ Nhưng nếu có một ngày  nói rằng em vẫn nhớ bóng hình tôi như tôi vẫn hằng có em trong tim tôi đời sương gió !em đau khổ âm thầm xin hãy gọi tên tôi HOÀNG ANH DŨNG chuyển ngữ tháng 6/2003 KẾT :  Thơ  A. Pushkin mộc mạc chân thành.Thế nhưng dịch thơ Pushkin chưa bao giờ là điều đơn giản. Bởi vậy những bài thơ của Pushkin dù có thể cổ xưa nhưng bao giờ cũng mới, bao giờ cũng đợi chờ những cách cảm thụ mới và những bài dịch mới.  Và hai bài thơ giới thiệu ở trên cũng vậy : Xin mời quý vị. HOÀNG ANH DŨNG 10/2013