FROST & Con đường không chọn

FROST & CON ĐƯỜNG KHÔNG CHỌN

Tôi nhớ đâu đó có người nói rằng: Tuổi thọ của một người có thể tăng lên và cũng có thể giảm xuống sau khi đọc một áng thơ nào đó của một thi hào nào đó. Một trong những thi hào đó là Robert Frost.

Chính nhận xét đó đã làm tôi chú ý đến thi hào người Mỹ này. Bởi tôi yêu thơ và cũng thích dịch thơ cho riêng mình đọc. Không chia sẻ với ai. Thói quen đó đã mấy chục năm rồi. Mấy chục năm trước, tôi có đọc Frost, những bài thơ của Robert Frost quả nhẹ nhàng, nhưng ý tứ sâu xa. Đọc xong tôi còn hiểu chút chút. Ai dè khi đọc một số bài bình luận về Robert Frost và thơ của ông thì phải nói thiệt, lúc đó thì: Không còn hiểu gì hết! Sao mà cao siêu quá! 

Tôi đem điều này nói với thầy tôi – Duy Sơn Lão Nhân – người cả cười mà rằng: Ta cũng không hiểu đâu! Về sau, khi tôi đang học đại học ở Sài Gòn, người còn gởi cho tôi một lá thư ngắn vỏn vẹn có dòng trào lộng: Có lẽ chính Robert Frost cũng không hiểu những bình luận đó đâu! 

Thầy tôi đi xa lâu rồi, Frost cũng vậy. Và có lẽ là hai người đã gặp nhau và trao đổi câu chuyện về tôi ở một cõi trời nào đấy, nên ngày nọ tôi bất giác ngộ rằng: Thơ chỉ có thể Ngộ chứ không thể Hiểu!

Bởi vậy phải Ngộ thơ mới dịch được thơ – nếu không Ngộ mà dịch thơ, thì thơ dịch ấy có thể gây thảm họa dịch thuật còn nặng hơn cả truyện dịch như Trần Tiễn Cao Đăng nói về một số tác phẩm văn học dịch ở Việt Nam vài năm trước. Và bản thân tôi cũng “tự hào” vì nào giờ không dại dột bình luận thơ của ai cả! Năm khi mười họa, bạn thân, thân lắm, thì mới dám nhận xét sương sương thôi! Thiệt may mắn!
Năm xưa tôi chép được một bài thơ của Frost: The Road Not Taken. Đó là năm 1988. Tôi thấy cũng dễ hiểu, nhưng dịch ra thì cứ trúc trắc làm sao đó. Thành ra cứ phải dở dang. Có điều là tôi không quên bài thơ đó. Lâu lâu cũng đem ra “nghiên cứu”. Mãi đến 16 năm sau, mùa thu 2004, bản dịch mới hoàn thành, mà hoàn thành chỉ trong một đêm! Ngâm nga chán rồi đem để đâu đó. Thế rồi thất lạc. Mãi đến chiều hôm kia, khi cùng mấy học trò dọn thư viện cũ của nhà, thì phát hiện mảnh giấy nhỏ chép bài thơ dịch nằm cô đơn giữa một cuốn tự điển Hán Việt dày cộm. Tính ra trước sau cũng hơn 24 năm kể từ ngày có trong tay bài The Road Not Taken!

Thế rồi tự dưng, không hiểu sao, tôi lại gởi Email bài thơ dịch đó cho một người bạn mới quen: cô Vũ Thị Phương Anh, như một quà tặng niềm vui đầu tuần. Nút “send” bấm đi rồi mới thấy… ân hận vì chợt nhớ ra người nhận thư là một chuyên gia Tiếng Anh hàng đầu của Việt Nam! 

Không ngờ chỉ không lâu sau đó cô Phương Anh hồi âm, đề nghị post lên blog cho mọi người cùng đọc! Một lời khen rồi còn gì!

Như một sự tình cờ tôi cũng tìm thấy một bản dịch rất hay trên dinhsong.net của nhà thơ học giả Đông Yên, và tôi gởi bài dịch của tôi cho Ban Biên Tập như một món quà ra mắt. Tôi cũng nhận được sự khích lệ của BBT. Bởi tất cả những điều trên, tôi mạnh dạn giới thiệu sau đây: The Road Not Taken của Robert Frost – cùng bản dịch.

THE ROAD NOT TAKEN

Robert Frost

Hai Ngả Đường Xưa

Hai ngả rẽ 
giữa cánh rừng 
thu vắng,
biết về đâu, 
người lữ khách 
phân vân,
một ngả đường 
ta đứng 
xa trông, 
 cho đến lúc 
giữa ngàn cây
lẩn khuất.

Nhưng...
ta chọn 
không phải em 
đường thứ nhất! 
Bởi đường kia 
mới thật 
chất nguyên sơ! 
đường cỏ xanh 
như tiếng 
gọi trong mơ,
dù có lẽ, 
 cũng lối mòn 
chẳng khác!

Sáng thu ấy 
lá rụng nhiều
xao xác ngả 
đường đầu 
ta hẹn...
đến mai sau, 
những ngả đường 
ta ước 
sẽ giao nhau,
bởi không biết 
bao giờ 
ta trở lại!

Ta sẽ kể 
về tháng năm 
khắc khoải,
tiếng thở dài
vọng mãi
cánh rừng xưa,
nắng hanh vàng
trên một
lối hoang sơ,
ta đã chọn,
và đường đời ta
đã khác.

Robert Frost

Hoàng Anh Dũng dịch

Thu 2004